Heydər Əliyev Azərbaycan tarixinin ən mühüm siyasi fiqurlarından biri olaraq qalır. O, müxtəlif vaxtlarda ölkənin SSRİ dövründə və müstəqillik illərində lideri olmuşdur. Heydər Əliyevin siyasətdəki uzun karyerası, Azərbaycanın müstəqil, suveren dövlət kimi inkişafında əhəmiyyətli rol oynamışdır. Onun siyasəti həm daxildə, həm də xaricdə Azərbaycanın mövqeyini gücləndirməyə yönəlmişdir. Heydər Əliyevin siyasətə və cəmiyyətə töhfələri, onun liderliyi dövründə həyata keçirdiyi islahatlar hələ də çoxları tərəfindən yüksək qiymətləndirilir və unudulmaz hesab edilir.
Heydər Əliyevin Azərbaycanın müstəqilliyi dönəmində həyata keçirdiyi islahatlar ölkənin iqtisadi və siyasi həyatında mühüm dönüş nöqtələri yaratmışdır. İslahatlarının əsas məqsədləri iqtisadiyyatı canlandırmaq, siyasi sabitliyi təmin etmək və Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə mövqeyini gücləndirmək idi. Bu islahatlar arasında bir neçə əsas istiqamət seçilə bilər:
1. Enerji sektoru: Onun dövründə Azərbaycanın enerji resursları, xüsusilə neft və qaz, milli iqtisadiyyatın inkişafı üçün əsas mənbəyə çevrildi. “Əsrin müqaviləsi” kimi tanınan və 1994-cü ildə imzalanan xarici neft şirkətləri ilə anlaşma, Azərbaycanın neft sənayesinə böyük investisiya cəlb etdi və ölkənin maliyyə vəziyyətini kəskin şəkildə yaxşılaşdırdı.
2. İqtisadi islahatlar: Özəlləşdirmə və iqtisadi diversifikasiya proqramları həyata keçirildi. Bu islahatlar iqtisadiyyatı monokulturlu strukturdan çıxarmağa və digər sektorları, məsələn, kənd təsərrüfatını, turizmi və xidmət sektorunu inkişaf etdirməyə yönəldilmişdir.
3. Siyasi stabilizasiya: Heydər Əliyev hakimiyyətə gəldikdə, Azərbaycan siyasi və iqtisadi çətinliklərlə üzləşirdi. Onun rəhbərliyi altında siyasi sabitlik təmin edildi, bu da ölkədə iqtisadi və sosial inkişaflar üçün zəmin yaratdı.
4. Xarici siyasət: Ulu Öndər Azərbaycanın xarici siyasətində mühüm rola malik idi. O, Azərbaycanın beynəlxalq münasibətlərini genişləndirmək və möhkəmləndirmək, həmçinin Qərb ilə münasibətləri gücləndirmək üçün çalışırdı. Bu, Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə tanınması və təsirinin artmasına kömək etdi.
Heydər Əliyevin rəhbərliyi dövründə ekoloji məsələlər, xüsusilə enerji sektorunun genişlənməsi və iqtisadi inkişafın sürətlənməsi kontekstində, önəmli bir yer tutmuşdur. Əsasən, Azərbaycanın iqtisadiyyatı neft və qaz sənayesinə əsaslandığı üçün, ekoloji siyasət enerji sektorunun inkişafı ilə sıx bağlı
olmuşdur. Onun dövründə Azərbaycan üçün ekoloji siyasətin prioritetləri arasında:
Neftlə çirklənmənin azaldılması: Neft hasilatı və emalı sahələrindəki çirklənmənin azaldılması, neft sızıntılarının qarşısının alınması üçün tədbirlər görülmüşdür.
Ekoloji tənzimləmə və monitorinq: İqtisadi fəaliyyətlərin ekoloji təsirlərinin monitorinqi və tənzimlənməsi məqsədilə müəyyən qanun və qaydalar qəbul edilmişdir. Bu, həmçinin ölkədəki ekoloji vəziyyətin daha yaxşı qiymətləndirilməsini təmin etmək üçün edilmişdir.
Beynəlxalq əməkdaşlıq: Azərbaycan xüsusilə Heydər Əliyev dövründə, beynəlxalq əməkdaşlığı və təcrübə mübadiləsini artırmağa çalışmışdır. Bu, ekoloji standartların yaxşılaşdırılması və qlobal ekoloji problemlərlə mübarizədə əməkdaşlıq üçün vacib olmuşdur.
Ulu Öndərin ekoloji siyasətə yanaşması daha çox praktiki və iqtisadi inkişafın tələblərinə uyğun olaraq formalaşdırılmışdır. O dövrdə Azərbaycan üçün əsas prioritet iqtisadi inkişaf və sabitlik olmuşdur, buna baxmayaraq, ekoloji məsələlərin idarə edilməsi və qorunması da gündəlikdə yer almışdır. Azərbaycanın bu sahədə daha çox addımlar atması, xüsusilə müasir dövrdə, davam edən ekoloji və iqlim dəyişikliyi məsələlərinin fonunda daha da əhəmiyyətlidir.
Xalqımızın ümummilli lideri Heydər Əliyev Sovet Azərbaycanına rəhbərlik etdiyi dövrdə (1969-1982) yaşıllığın qədrini bilməyənlərə anlatdı ki, yaşıllıq olmayan yerdə həyat yoxdur. Ulu öndər Heydər Əliyevin ikinci dəfə hakimiyyətə qayıdışından sonra müharibə şəraitində, ağır vəziyyətdə olsaq da, nəinki Bakı şəhərində, eləcə də respublikamızın bütün bölgələrində yaşıllığa diqqət yenidən artırıldı. Planetin ağciyərləri olan meşələrin qorunması yenidən gündəmə gəldi. Yaşıllaşdırma paytaxt Bakıda və Abşeronda bundan sonra başladı.
Respublikamızda ekoloji problemlərin həll edilməsini daim diqqətdə saxlayan, xüsusilə yaşıllaşdırmaya böyük önəm verən Ulu öndər Heydər Əliyevin 2001-ci il 23 may tarixli Fərmanı ilə ətraf mühitin mühafizəsi və təbii ehtiyatlardan istifadənin ayrı-ayrı istiqamətləri ilə məşğul olan və fəaliyyətlərində bir-birini təkrarlayan Dövlət Ekologiya və Təbiətdən İstifadəyə Nəzarət Komitəsi, Dövlət Geologiya və Mineral Ehtiyatlar Komitəsi, Dövlət Hidrometeorologiya Komitəsi və “Azərmeşə” İstehsalat Birliyi ləğv edilmiş və bunların bazasında Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi yaradılmışdır. Respublika Prezidentinin 2001-ci il 18 sentyabr tarixli Fərmanı ilə “Azərbaycan Respublikasının Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi haqqında Əsasnamə” təsdiq edilmişdir. Əsasnaməyə
görə Azərbaycan Respublikası ərazisində, o cümlədən Xəzər dənizinin Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bölməsində ətraf mühitin qorunması, təbiətdən istifadənin təşkili, yeraltı sulardan, mineral xammal ehtiyatlarından və yerüstü təbii sərvətlərdən səmərəli istifadə edilməsi, onların bərpası, hidrometeoroloji proseslərin müşahidəsi və proqnozlaşdırılması sahəsində dövlət siyasətini həyata keçirilməsi bu nazirliyə tapşırılmışdır.